İşitme bozuklukları,

. Odyometri
. Akustik immitansmetrik ölçümler
. Elektrofizyolojik  ölçümler(era, bera)
. Denge testleri (videonistamografi, v-hıt, kalorik test)
. Alan odyometrisi (çocuklarda ve cihaz kullananlarda)
. Weber, Rinne Testleri gibi yardımcı testler.

Odyometri

Odyometreler, kalibre edilmiş saf ses üreten, konuşma ve çeşitli maskeleme sesleri çıkartan, bir uygulayıcı tarafından maniple edilen (mikrofonlu, kulaklıklı ve kemik yolu için vibratörlü) cihazlardır. Basit ve kompleks tipleri vardır.

Odyometrik muayene nedir?

İşitmenin ölçülmesi ve işitme fonksiyonlarının değerlendirilmesine odyometrik muayene denir. Bu ölçümlerde kullanılan cihazlara odyometre denir.

İşitme iki şekilde gerçekleşir;

1- Hava yolu: Havada yayılan ses dalgalarının kulak kepçesi tarafından toplanarak dış kulak kanalına iletilmesi oradan da kulak zarı ve orta kulak yapılarına ve daha sonra iç kulağa iletilmesini sağlayan işitme yoludur.

2– Kemik yolu: Ses dalgalarının kafatası kemiklerinin titreşimleri aracılığıyla direkt olarak iç kulağa iletilmesini sağlayan işitme yolu.

Normal işiten bir kulakta,  hava yoluyla işitmek kemik yolu ile işitmekten daha iyidir.

Odyolojik inceleme yöntemleri nelerdir?

Tonal Odyometri:
Saf ses Eşik Odyometrisi: Saf sesler verilerek işitme eşiğini saptayan işitme testlerinin standart yöntemidir.
Eşik Üstü Testler: Duyma eşiği ile rahatsız olma eşiği arasındaki işitme alanını inceleyen testlerdir.

Konuşma Odyometrisi : İnsan sesinin uyaran olarak kullanarak odyometrik değerlendirme yapılmasıdır

İşitme değerlendirme – Hearing assesstment

Odyometre (Tarama-oyun – Diagnostik-klinik)

İşitmenin ölçülmesi ve işitme fonksiyonlarının değerlendirilmesini sağlayan cihazdır.

Objektif Odyometri:

– Admittansmetri: Orta kulak işlevlerini araştırmaya yarayan bir testtir.
– Elektrokokleografi (ECochG): İç kulak hastalıklarının tanısında yararlanılan bir testtir.
– İşitsel Uyarılmış Beyin sapı Potansiyel Testi (ABR): Elektrodlardan yararlanılarak işitme işlevini değerlendirmekte kullanılan bir testtir.

Yukardaki Testlerin Uygulanma Yöntemi

-Test yapılan ortam sessiz olmalıdır.
-Ölçüm özel sessiz kabinlerde yapılması uygundur.
-Hava yolu ölçümü kulaklıklar kulak üzerine tam olarak yerleştirilerek yapılır.
-Kemik yolu ölçümü yapılırken de kemik yolu vibratörü mastoid kemik üstüne (kulak kepçesinin arkasında kalan kemik çıkıntı) yerleştirilir.
-Saf ses eşik Odyometrisi testine başlamadan önce kişiye değişik tonlarda sinyal sesleri duyacağı ve duyduğunda elindeki sinyal düğmesine basması söylenir. Ses uyaranlarından örnek vererek duyacağı ses ve elindeki sinyal düğmesine basma zamanı gösterilir. Testi yapan kişiyle testi yapılan kişi karşı karşıya oturmamalıdır. Ancak böylece kişi uygulayıcının el hareketlerini ve ölçüm cihazını göremez. Kişi sesleri dinleyeceği ve bunların çok azının duyulabileceğine karşın birçoğunun işitilmesinin güç olacağı söylenir. Testi yapılan kişinin çok dikkatli olması ve sesi duyduğu anda elindeki butona basması söylenir.

Test yapılan kişiye direktifler şu şekilde verilebilir.

“Ben şu gördüğünüz kulaklıkları kulağınıza takacağım. Bunlardan bazı düdük ve ıslık sesleri işiteceksiniz; bazıları alçak tonda olacak. Her ses işittiğinizde elinizdeki butona basın. Ses kesildiğinde elinizi butondan kaldırın.  İşitme testi iyi işiten kulaktan başlanır Unutmayın bazı tonlar kolaylıkla işitilebilecek şekildedir. Fakat çoğunun işitilmesi güçtür. Onun için iyice dinlemelisiniz. Ses işittiğiniz zaman lütfen Butona basınız. Bu şekilde elde edilen eşik değerleri odyograma işaretlenir.

Odyometreler, işitme duyarlığının frekans bazlı ölçülmesi amacıyla kullanılan elektronik cihazlardır. Bu cihazlar sayesinde saf sese ve konuşma seslerine duyarlılık ölçülebilir.
Saf ses odyometrisi ton sesler verilerek işitme eşiğini saptamaya yarayan sübjektif bir yöntemdir. Elde edilen grafiğe odyogram denir. Kullanılan odyometre aygıtlarında hava ve kemik yolu eşitleri birbirine çakışacak tarzda kalibre edilmiştir.

250 Hz
500 Hz
1000 Hz
2000 Hz
4000 Hz
8000 Hz

Hz frekanslı saf sesler kullanılır. Saniyedeki devir sayısına göre bu seslerin birimi Hertz (Hz) olarak ifade edilir. Sesin şiddeti ise 0-120 arasındadır; ses şiddet birimi desiBel (dB) olarak tanımlanır.

Odyogramda işaretlemelerde sağ kulak için kırmızı renk, sol kulak için mavi renk kullanılır. Bu şekilde hastanın saf seslere karşı işitme eşikleri saptanır. Eşiklerle beraber yapılan kemik yolu testi de işitme kaybı tipini belirler.  Bu iki testin sonucunda kişinin işitme cihazına olan ihtiyacı ve kullanılması gereken işitme cihazı tipi/ teknolojisi belirlenir.

Eşik testlerine ek olarak konuşma odyometrisi odyometrik araştırma metotlarının tamamlayıcı parçasını oluşturur. İşitme yeteneği ve konuşmayı anlama insanın iletişim açısından pür ton sesleri duymasından daha önemlidir. Bu yüzden konuşma odyometrisinin tanı ve tedavide büyük önemi vardır.

Konuşma sesi 100 ile 8000 Hz arasında bir akustik imaj gibi algılanır. Vokal işitme kaybı iki heceli kelimeler listesi ile ölçülürken, diskriminasyon (normal anlaşıla bilirlik) tek heceli kelimeler yardımıyla ölçülür.

Konuşma ya da test materyali bir sunucuya kaydedilir ve işitme testi yapılan kişiye ya bir kulaklık yoluyla ya da serbest bir ortamda değişik ses seviyelerinde bir hoparlör yardımıyla dinletilir. Her bir ses seviyesinde doğru olarak anlaşılabilen sayı, kelime ve cümlelerin yüzdeki hesaplanır. Konuşma skorlarının belirlenmesi için dünyada birçok metot bulunmaktadır.

Not:  Normal işitmeye sahip olan biri 18.5 dB deki sayıların %50 sini anlar. Bu normal değer bu test için bir standart oluşturur. Buna ek olarak bu tek hece testinin amacı anlama yüzdesini bulmak ve ses şiddetini arttırarak %100 anlama değerlerini bulmaktır. Normal biri tek hecelilerin %100 ‘nü 65 dB de (bazen 50 dB de) duyarken konuşmanın %100 anlaşılabilmesi normal kişilerde dahi 50 dB altındaki ses şiddeti değerlerinde sağlanamamaktadır.

İşitme cihazı ile konuşma testi yapılırken çok heceli kelimeler ve cümleler kullanılmalıdır.  Bu bağlamda tek hecelilerle ile işitme cihazında konuşma testi yapmak uygun değildir.

Oto akustik emisyon cihazı

Dış dünyadan kaynaklanan sesleri işleyip beyin organına yollayan iç kulak, ilginç bir özellik gösterir ve kendisi de ses üretir. İç kulağın içerisinde yer alan titrek tüylü hücrelerin oluşturduğu yapıda ortaya çıkan gevşeme ve kasılma hareketleri sırasında, düşük frekanslı bir ses oluşur. Bu sese OTOAKUSTİK EMİSYON (OAE), yani kendiliğinden oluşan akustik yayılım adı verilir. Kendiliğinden oluşan OAE seslerinin mevcut olup olmadığının belirlenmesi, yenidoğan döneminde uygulanan işitme testlerinin temelini oluşturur.

Otoakustik emisyon cihazı, (TEOAE) ses uyarısına karşı iç kulağın (kokleanın) oluşturduğu ses dalgalarını dış kulak kanalına yerleştirilen minyatür bir mikrofon ve buna bağlı mikrobilgisayar ile kaydeder. İşlevi bozulmuş kokleada emisyon alınamadığı için işitme taraması için tercih edilen bir yöntem olmuştur. TEOAE cihazı ile yapılan taramalar ABR taramalarından daha hızlı olmasına rağmen dış kulak yolu ve orta kulakta sıvı veya kir bulunması halinde test etkilenir.

İşitsel Beyin Sapı Cevabı ABR ( Auditory Brainstem Response)

İşitsel beyinsapı cevabı anlamına gelen bu testin ismi genellikle BERA, ABR ya da BAEP olarak anılmaktadır. Diğer odyolojik testlerin sonuçları ile birlikte yorumlandığında işitmenin objektif değerlendirmesini sağlar ve yüksek tanısal değere sahiptir. işitsel sistem içinde akustik uyaran ile üretilip kaydedilen aktivite veya cevaptır.

İşitsel beyin sapı cevabı (ABR) cihazı ses uyarısına karşı oluşan elektro ensefalografik(beyin dalgaları) dalgaları bebeğin başına yerleştirilen elektrotlarla kaydeder. ABR cihazı ile yapılan tarama sırasında bebeğin sakin veya uyku halinde olması gerekir. Orta ve dış kulak yolunda bulunan sıvı ve kalıntılardan etkilenmez. ABR işitme sinirinin ve beyin sapı işitme yolunun fonksiyonunu ölçer.

İşitmeyi hasta hekim işbirliği gerektirmeksizin objektif olarak ölçen test yöntemidir. İşitsel Beyin Sapı Cevabı [Auditory brainstem response (ABR)]. ABR, hasta uyumu gerektirmediği için küçük çocuklarda, yaşlı bilinci kapalı ve zeka geriliği olan hastalarda rahatça kullanılabilir. İşitmeyi objektif olarak değerlendirme imkanı verir. ABR, klinik uygulamalarda en çok işitme eşiklerinin tespitinde ve retrokohlear patolojilerin tanısında kullanılır. Potansiyel işitme kaybı yaratabilecek sistemik hastalıklarda işitme kaybı açısından bir erken tanı aracı olarak kullanılabilir.

Timpanometri

Timpanometri testi özellikle çocuklarda işitme kaybına yol açan hastalıkların tespit edilmesinde kullanılan bir testtir. Ayrıca farklı sorunların tespitinde de kullanılır. Örneğin; Orta kulak enfeksiyonun tespitinde, Orta kulakta sıvının tespitinde, Timpanik membranın perforasyonunda ve Östaki borunun sorunlarında kullanılır.

Normal olarak zarın iki yüzünde basınç farkı yoktur. Bu yüzden zarın akustik direnci çok azdır. Dış kulak yolunda basınç değişikliği esnasında kulak zarı impedansının kaydı, kompliansın ölçümü yolu ile zarın iki yüzü arasındaki basınç farkını saptamaya yarar. Basınç farkı büyüdükçe kulak zarı impedansı artar. -300, +300 mmH2O arası basınçlardaki impedansın kaydı normal hareketlilikteki zar için zirve 0 hizasında bir eğri çizer. Bu nokta elastisitenin (yani kompliansın) en fazla, zar impedansının ise en az olduğu noktadır. Eğer zar bir skatris ile sertleşmiş ya da orta kulak eksudası ile temas halinde ise eğrinin zirvesi alçalır, eğer pars tensa’da atrofik bir skatris var ise (komplians artması) zirve yükselir.

Özet: Timpanometre (tarama-diagnostik-yüksek frekans)

Kulak zarının hareket kabiliyetini ve orta kulaktaki basınç değişikliklerini ölçmeye yarayan cihazdır.

Weber Testi
Orta hat üzerinde kraniyal kemikler üzerine diapozon yerleştirilerek aynı anda her iki kulağın kemik yolu persepsiyonunun incelenmesi yöntemidir.
Diapozon titreştirildikten sonra; başta orta hatta (genellikle glabella ya da burun köküne) üzerine konabilir. Sonuçlar; diapozon titreşiminin işitildiği yöne doğru “Weber ortada, sağa veya sola lateralize” şeklinde belirtilir.
Normal İşitme: İşitmesi normal olan bir kişi, diapozon titreşimini orta hatta duyacaktır.
SNİK: Şayet tek kulakta SNİK varsa, kemik yolu ile olan iletim kısalacağı için, hasta diapozon titreşimini sağlam kulağı ile duyar. Bu durum “Weber sağlam kulağa lateralize” olarak belirtilir.
İTİK: Tek taraflı İTİK olan kişiler, diapozon titreşimini hasta kulakları ile duyarlar. Bu durumda Weber hasta kulağa lateralize olur. Bunun nedeni şöyle açıklanabilir; dış ortamda normalde 30 dB civarında olan fon gürültüsü mevcuttur. Bu ses hasta kulakta iletim tipi işitme kaybı nedeni ile algılanamaz, buna karşın normal kulakta maskeleyici etkiye yol açar. Bu şekilde maskelenmeyen taraf olan hasta kulak titreşimi daha iyi duyar.
Her iki kulakta da eşit oranda işitme kaybı varsa Weber ortadadır; ancak titreşimin işitilme süresi kısalmıştır. Her iki kulakta sensorinöral işitme kaybı olan durumlarda, Weber işitmesi daha iyi olan tarafa doğru lateralize olur.

Rinne Testi
Her iki kulakta ayrı ayrı olmak üzere, hava yolu ve kemik yolu persepsiyonunun karşılaştırılması esasına dayanan bir inceleme yöntemidir.
Bu amaçla titreşmekte olan diapozon, mastoid çıkıntı üzerine konur. Bu şekilde kemik yolu ile olan iletim ölçülür. Hastaya daha fazla titreşimi hissetmediği zaman bunu bildirmesi istenir. Mastoid çıkıntı üzerinde titreşim hissedilmediği anda, diapozon DKY’nun 1 cm kadar önüne getirilir. Bu esnada hava yolu ile olan iletim ölçülmektedir. Hastanın diapozon sesini hava yolu ile işitme süresi izlenir.
Normal İşitme: Normal işiten bir kulakta hava yolu ile olan iletim kemik yolu ile olan iletimin iki katı kadardır. Buna göre; normal bir kişinin, DKY’ndan diapozon sesini, mastoid üzerinde duyduğu süre kadar algılaması gerekir. Buna Rinne pozitif denir.

İTİK: Diapozon sesi DKY önünde iken duyulma veya işitme süresi kısalmıştır. Buna Rinne negatif denir.
SNİK: Hem hava yolu ile hem de kemik yolu ile olan işitme azalmıştır. Bu nedenle Rinne testinde hava yolu/kemik yolu oranı bozulmamıştır. Bu duruma patolojik Rinne pozitif denir.
Total İşitme Kaybı: Şayet bir kulakta çok ileri derecede veya total işitme kaybı varsa, mastoid etkisi ile işiten diğer kulak tarafından algılanabilir. Bu durumda hasta yön tayin edemez ve sesi işittiğini ifade eder, ancak DKY önüne konan diapozon titreşimini hissedemez. Sonuçta; testi yapan hekim, hastada hava yolu ile iletim kaybı olduğu yanılgısına düşebilir. Bu duruma yalancı Rinne negatif denir. Bu nedenle iki kulak arasında büyük işitme farklılığı şüphesinde, sağlam kulak maskelenmelidir.

VNG (Videonistagmografi)

VNG temel olarak vestibülo-oküler refleksin değerlendirildiği, spontan ya da görsel-vestibüler uyaranlar sonucunda ortaya çıkan göz hareketlerinin değerlendirilmesine ve kaydedilmesine dayalı bir gurup test bataryasıdır. VNG baş dönmesi ve dengesizlik testleri içerisinde uzun yıllardır kullanılan ve sonuçları en güvenilir olan test bataryasıdır. Baş dönmesi iç kulak kaynaklı mı yoksa merkezi sinir sistemi kaynaklı mı sorusuna cevap verir. Baş dönmesinin pozisyonel olup olmadığını ortaya koyar.

Kalorik Cihazı (Aircal-Watercal)

Kalorik test VNG test bataryasının en eski ve en spesifik testidir. Horizontal semisirküler kanaldaki endolenfin soğutulması ve ısıtılması neticesinde nistagmus oluşturulması esasına dayanır. Klasik olarak tercih edilen yöntem binaural bitermal kalorik testtir. Yani her iki kulağında sırasıyla soğuk ve sıcak uyaranla uyarılması söz konusudur. Termal uyaran olarak su ya da hava kullanılabilir. Kalorik test ile iç kulak fonksiyonu hakkında çok önemli bilgiler verir.

 Postography

Dinamik posturografi testi kişinin vestibüler, vizüel ve somatosensor sisteminin koordinasyonunu ve bunun neticesinde dengesini test etmeyi amaçlayan bir testtir. Posturografi farklı durumlarda dengenin ayakta durma fonksiyonunu değerlendiren kantitatif bir denge testidir. Posturografi özellikle hikaye ve fizik muayenenin yetersiz kaldığı ve dengesizlik şikayeti olan kişilerde tüm postural stabiliteyi dökümente etmeye yarayan bir testtir. Bunun dışında vestibüler rehabilitasyon ve hastanın gidişatını monitorize etmek açısından da oldukça faydalıdır.